Johannes de Doper heeft twee kerkelijke feesten. We vieren zes maanden vóór kerstmis zijn geboorte en eind augustus zijn marteldood. Op deze wijze brengt de liturgie lof en hulde aan een van de grootste onder de mensenkinderen. Jezus heeft over Johannes verklaard: “Ik verzeker jullie: er is onder allen die uit een vrouw geboren zijn nooit iemand opgetreden die groter was dan Johannes de Doper” (Mt. 11,11).
Een kind, een wonder
De geboorte van een mensenkind is een vreugde om het wonder van een nieuw leven. Het kind is aangewezen op zorg en zal opgroeien en zijn eigen weg gaan. De vreugde om Johannes is groot. Lucas zet deze vreugde goed in de verf. Bij de aankondiging van de geboorte van Johannes zegt de engel tot Zacharias: “Vreugde en blijdschap zullen je ten deel vallen, en velen zullen zich over zijn geboorte verheugen” (Lc. 1, 14).
Er was vreugde wanneer Maria bij haar nicht Elisabeth kwam die zwanger was en verklaarde: “Toen ik je groet hoorde, sprong het kind van vreugde op in mijn schoot” (Lc. 1,44).
Wanneer Elisabeth dan het leven schonk aan een zoon, deelden de buren en de familie in haar vreugde ( Lc. 1,57). Bij de besnijdenis van zijn zoon kan Zacharias opnieuw spreken en hij verkondigde daarop Gods lof en profiteerde over de toekomst van zijn zoon: “Deze zal voor de Heer uit gaan om de weg voor hem gereed te maken” (Lc 1,76).
Deze lofzang, bekend onder de naam ‘Benedictus’, wordt elke dag in het ochtendofficie gebeden. Zo is Johannes niet enkel op 24 juni en 29 augustus aanwezig in het gebed van de kerk, maar elke dag. In de orthodoxe kerken is Johannes afgebeeld op iedere iconostase.
Johannes kondigt het licht aan. Zijn feest op 24 juni heeft verband met de viering van de zonnewende.
Wat zal er van dit kind geworden? Leven schenken is een ganse opdracht, een kwestie van vertrouwen. Er zijn mensen die aarzelen om leven te wekken omwille van moeilijke tijden. Vele kinderen leven in armoede, lijden onder oorlogsgeweld, zijn ongeletterd. Het is hun niet altijd gegund om te worden wat ze zouden kunnen worden,
Een kind promoveert een man tot vader van een vrouw tot moeder. Moeder of vader worden is een belangrijke, intense en complexe levensgebeurtenis. De perioden van kinderwens, zwangerschap, geboorte en pril ouderschap gaan gepaard met diepgaande ervaringen, vragen en verwachtingen, ook op breed spiritueel gebied. Judith Cockx wijdde daaraan een onderzoek. Ouders (in spe) proberen die bijzondere gebeurtenis een plaats te geven in hun leven. Zij zoeken daarvoor naar antwoorden en duiding op een dieper niveau van zinbeleving en spiritualiteit. In april 2017 was er in Leuven een studiedag met als thema: Een baby als (op)gave … en zoveel meer. Spiritualiteit en zingeving voor en na de geboorte. Toen verscheen ook het boek van Bernard Spitz, Annemie Dillen, Judith Cockx ‘Een kind beleven.
In het kindsheidevangelie van Lucas is Elisabeth niet de enige om negen maanden te wachten op haar kind. Ook Zacharias is veranderd door haar zwangerschap. Hij moet negen maanden wachten om zijn stem terug te krijgen. Om dan bij de geboorte niet alleen de spraak maar ook het vertrouwen in God terug te krijgen. In geen enkele Bijbeltekst heeft een zwangerschap zulk diep ingrijpende invloed op de vader als de zwangerschap van Elisabeth op Zacharias! Is dit niet een opdracht voor elkeen zich meer tijd te nemen om “zwanger te zijn”, moed om te verstommen opdat aldus iets nieuws, iets vruchtbaars en waardevol kan ontstaan? (SKZ 2015)
Wat zal er van dit kind geworden? We kennen het antwoord op deze vraag pas als het leven geleefd is en het zijn einde heeft bereikt. Wat zal er van dit kind van Elisabeth en Zacharias geworden? Lucas en de andere evangelisten geven het antwoord. “Het kind groeide op en werd gesterkt door de Geest. Johannes ging wonen in de woestijn tot de dag aanbrak waarop hij zich kenbaar maakte aan het volk van Israël” (Lc. 1;80).
Hij leefde in de woestijn
Door zijn verblijf in de woestijn verinnerlijkt hij de woestijntocht van het joodse volk. Zijn levensstijl is sober. Hij wordt daarin eeuwen later opgevolgd door de Anachoreten, kluizenaars. “De woestijn was voor de eerste generaties van christenen een essentiële dimensie van hun leven. Het is een plaats van stilte, eenzaamheid en gestrengheid. De woestijn is de grote luisterplaats. Wie als gelovige spreken wil, moet eerst kunnen luisteren” (Anselm Hoste).
Bij de Jordaan heeft Johannes veel volgelingen. Hij roept op tot bekering en doopt er. Hij kondigt de eindtijd aan en het aanbreken van de dag van God. Hij roept op tot oprechtheid en gerechtigheid.
Johannes is een van de schoonste vruchten uit het Oude Testament. Hij staat in de profetische traditie. Maar hij verwijst tevens naar het nieuwe, dat met Jezus zijn aanvang neemt. Jezus ontvangt van hem het doopsel. Johannes wordt beschouwd als de man die naar Jezus verwijst en hem als de grotere en de meerdere beschouwt. Hij is de voorbode en de wegbereider van de Messias. Zijn taak bestaat erin te verwijzen naar iemand die na hem komt, die sterker is dan hij en die niet met water zal dopen maar in heilige Geest. Hij richt ons op de weg van vrede (Lc. 1,79).
Johannes de Doper
“Johannes was een uitzonderlijke religieuze persoonlijkheid, levend op een heilshistorisch keerpunt. En vooral: hij was de doper van Jezus. De christelijke doop is godsdiensthistorisch de belangrijkste, tot op heden bewaarde erfenis van Johannes de Doper” (Adelbert Denaux, Johannes de Doper in zijn historische context, Vlaanderen 3 /1990)
Johannes heeft een invloed gehad op het doopsel, dat de volgelingen van Jezus toedienen. Zo kan het feest dat wij vandaag vieren op de langste dag van het jaar, zes maanden na en zes maanden vóór kerstmis, ons tevens oproepen om te danken voor ons doopsel. In Duitsland zijn in het gedenkjaar van vijfhonderd jaar reformatie oecumenische doopherinneringenfeesten ontstaan. Zo is er dit jaar opnieuw in Keulen een oecumenische gebedsdienst op het feest van Sint Jan de doper. Christenen zijn gedoopt “für nebenan”, “voor neven aan”, niet enkel voor zichzelf, maar ook tegelijkertijd met een blik en een gerichtheid naar de mens, die ons tot naaste wordt. Deze viering gebeurt in een van de oudste christelijke cultusplaatsen in Keulen, in het baptisterium aan de oostkant van de Dom van Keulen.
Johannes riep zijn toehoorders tot inkeer. Hij verwacht dat ze vruchten voortbrengen die een nieuw leven waardig zijn (Lc. 3,8). Hij heeft tegenstanders. Herodes laat Johannes opsluiten in de gevangenis. Hij had de vorst terechtgewezen in verband met Herodias, de vrouw van zijn broer en vanwege alle slechte dingen die Herodes had gedaan (Lc. 3,19-20). Johannes wordt in de gevangenis onthoofd. Maar zijn invloed als wegwijzer naar Jezus blijft.
Een voorbeeld hiervan is een initiatief van de gemeenschap van la Tibériade om te groeien in spiritueel leven door een eenvoudige levensstijl (www tibériade.be) Langs een Sint-Jan-de-Doperjaar biedt de gemeenschap jongeren tussen 17 en 30 jaar een unieke ervaring aan om hun geloof een heel jaar lang te leren verdiepen, door die tijd helemaal te schenken aan de Heer. Het is vaak een scharnierjaar tussen de middelbare en de hogere studies. Een jaar waarin je je vrij maakt om te leren leven met Christus. De jongeren delen het leven van de broeders en zusters in de fraterniteit.
“Een heel eenvoudig jaar van voorbereiding op je levensroeping, het huwelijk of het religieuze leven, door gebed, vorming, ontdekking van Gods Woord, catechese, Ook een tijd van dienstbaarheid, met eenvoudige taken: onthaal, keuken, tuin. De jongeren doen ook mee met de vele missies van de fraterniteit: schoolretraites, missies in gezinnen. Er is ook plaats voor alleen zijn, een wekelijkse woestijndag, om het gebed in de grootste intimiteit te kunnen verderzetten.” Een twintigtal jongeren hebben dit al meegemaakt, en hebben zo stevige fundamenten leren bouwen voor hun toekomst.
Heilige Johannes de Doper, help ons om christenen te zijn die je liefde delen voor Jezus en zijn zending. Je leerde jouw leerlingen bidden. Jij waart de vriend van de bruidegom. Laat ons zoals jij vrienden worden van de bruidegom, mensen van gebed en strijders voor gerechtigheid, wegwijzers naar Jezus.