4e zondag in de Veertigdagentijd C (2013)

“Een man had twee zonen.” … de beroemde parabel van de verloren zoon en de barmhartige vader. Of is het de parabel van de oudste zoon? Het verhaal is zo herkenbaar alsof het voor onze tijd geschreven is, een spiegelverhaal over puberaal gedrag en uit de band springende jongeren.

Deze dagen werd het rapport Facebookrellen in Haren gepresenteerd. In de uitzending daarover kwam een nieuwe term in jongerentaal naar voren: YOLO. Het woord klinkt misschien nieuw, maar de inhoud is heel oud: ‘You Only Live Once’, je leeft maar één keer. Op zich is er wel iets interessants in deze term, aan de ene kant is hij zelfs een tikje Christelijk. Het weerspiegelt geen reïncarnatiegedachte, het is niet het idee dat je keer op keer terugkomt en zo moet groeien, nee, het is de Christelijke gedachte dat we maar één keer leven.

Je leeft maar één keer, zegt eigenlijk: je moet het nu meemaken, je moet het nu doen, en dat in termen van de jeugdcultuur, je moet nu plezier maken. En ook dat komen we in de Bijbel tegen, in het boek Prediker (11,9): “Jongeman, geniet van je jeugd en neem het ervan zo lang je nog jong bent. Doe wat je hart je ingeeft en naar je eigen visie.” Tot zover past prediker aardig bij de nieuwe term YOLO. Alleen staat er nog een zinnetje bij, dat alles anders maakt: “Maar besef dat God je over alles rekenschap vraagt.”

De reporter noemde de term ook een vorm van nieuw hedonisme dat we nog niet eerder in deze vorm zagen. Cohen die het rapport presenteerde ziet een nieuwe feestcultuur in Nederland, met toenemend alcoholgebruik. ‘Je leeft maar één keer’ weerspiegelt zo een idee alsof je aan niemand verantwoordelijkheid verschuldigd bent, nu niet, morgen niet, na je dood niet. En dat is inderdaad een nieuw soort hedonisme waarbij de Christelijke en ook de Joodse wortels verdwenen zijn.

Zijn al die jongeren nu zo, denken ze zo, leven ze zo? Vast niet, maar we zien wel symptomen van geestelijke leegloop. Als een rel het hoogtepunt van je leven lijkt, zegt dat iets over de invulling van je leven. Zijn deze jongeren nu verloren voor de toekomst? Nee, zeker niet, maar je komt er ook niet vanzelf uit. Daarover gaat deze parabel van Jezus.

Natuurlijk is het de jongste zoon, de verwende zoon, de zoon die geen verantwoordelijkheid hoefde te dragen en dus ook niet nam. De zoon die meer dan tweeduizend jaar geleden al ‘YOLO’ riep. Wat moet hij meemaken om terug te keren op zijn schreden? Hij belandt tussen de varkens, met een hongerige maag. Dat valt nog mee, hij heeft werk, al is het weinig, maar hij heeft ook honger. Teruggeworpen op de meest primaire levensvoorwaarden, maar ook met tijd om na te denken, daar tussen de varkens heeft hij tijd genoeg, komt hij tot bezinning.

Bij dit rapport werden bewoners van Haren geïnterviewd, of de verantwoordelijken nu moesten aftreden. Een van de sprekers zei dat mensen altijd een nieuwe kans moeten krijgen. Het is tenslotte makkelijk om te roepen dat mensen moeten aftreden. Makkelijk en dom, dat is een soort afrekencultuur waarbij mensen geen kans krijgen om van fouten te leren en te bewijzen dat het beter kan.

Dat is de sfeer van de oudste zoon. Die zoon heeft een probleem dat nu aan het licht komt; gebrek aan liefde. Hij heeft gebrek aan liefde voor zijn vader en voor zijn broer. Hij heeft zelfs zo'n hekel aan zijn broer gekregen dat hij hem niet meer als broer noemt. “Die zoon van u”, zegt hij tegen zijn vader. Zoals Adam ooit tegen God zei: “Die vrouw die u mij gegeven hebt, die heeft mij van de boom doen eten.” Jezelf schoonpraten door de schuld bij de ander te leggen.

Die oudste broer had ook weinig liefde voor zijn vader, want als hij zijn vader had liefgehad, had hij omwille van zijn vader zijn best gedaan in een goede verhouding met zijn broer te blijven. In dit verhaal komt hij als verbitterd over, ontevreden met zijn bestaan, niet gelukkig, teleurgesteld, maar misschien ook wel jaloers op zijn broer, het feestbeest dat terug is gekomen.

De vader moet naar buiten komen, want hij zet geen stap naar binnen als zijn broer daar feest viert. De vader komt naar buiten, het is alsof Jezus in de wereld komt, omdat wij de weg naar God niet meer vinden. De vader maakt zich klein, maar wijst de oudste zoon wel op dat ene: “Die broer van jou was dood en is levend geworden, hij was verloren en is gevonden. Jouw broer.”

Hoe vaak zie je niet dat deze verwijdering na de dood van de laatste ouder scherp aan het licht komt en ook definitief wordt? Broers en zussen die elkaar niet meer willen zien. Geen generatiekloof maar een scheuring in de familie.

Wat doe je met de jeugd die in een YOLO-cultuur is beland? Ik denk dat er twee dingen nodig zijn: Het woord van prediker: “Jongeman, geniet van je jeugd … Doe wat je hart je ingeeft ...” “Maar besef dat God je over alles rekenschap vraagt.” En de barmhartige houding van de Vader die zijn zoon een tweede kans biedt. De James Bond filmserie had er ooit een variatie op; “You only live twice.” Geen reïncarnatie, maar een aardige term voor de tweede kans na de bekering, een tweede leven vanuit vergevende liefde. Amen.