Ik ben het brood om van te leven (2009)

Inleiding

De lezingen vandaag brengen het verhaal over het manna in de woestijn en de vraag naar voedsel in het boek Exodus. En in het evangelie van Johannes horen we dat Jezus voedsel is voor ons. Vorige zondag gaf Marcel de exegetische uitleg bij het verhaal van de broodvermenigvuldiging. Ik wil nadenken over de christelijke betekenis van deze pericope.

Brood is in de eerste plaats en bij uitstek het voedsel dat mensen nodig hebben om te leven. Brood staat symbool voor de vervulling van onze basisbehoeften. Brood verzadigt de honger van de mens. Maar wat is honger en wat is honger lijden?... Voelen wij wat honger hebben dag aan dag betekent? Via de media worden we voor en na geconfronteerd met hongerende mensen ver en dichterbij en de schrijnende gevolgen van het gebrek aan voedsel. Maar hongersnood, niets te eten hebben, behoort niet tot onze dagelijkse realiteit. Gelukkig maar....

Wanneer we naar de kapel komen op een zondag zoals deze , en er dan horen: het volk in de woestijn vraagt om voedsel...en" Jezus is brood voor onderweg dat God geeft", dan moet dit bijna surrealistisch over komen. Betekent ‘brood om van te leven' dat Jezus zo nodig is als dagelijks brood?

In de woestijn zorgt Jahweh voor voedsel....Vandaag weten wij dat de zorg voor het dagelijks voedsel behoort tot onze eigen verantwoordelijkheid, hier en nu. God grijpt niet in om rechtstreeks brood aan mensen te geven.
Jezus is brood voor onderweg, zegt Johannes. Heeft Hij dan meer te bieden dan andere grote bezielers van de mensheid zoals; Boeddha, Mohammed, Lao TSe, Confucius...? Meer dan religieuze genieën of denkers uit het verleden en heden?
In beide passages - uit OT en NT- vragen mensen om een teken; aan Jahweh...aan Jezus.... Is er een verband tussen geloven of niet geloven en een teken? Wat is de waarde van een teken? In de homilie wil ik iets dieper ingaan op een aantal van deze vragen....

Gebed

Heer God,wij komen hier samen in Jezus Naam.
Hij heeft ons gezegd: Ik ben brood om van te leven,
ons dagelijks brood.
Toch is er honger in de wereld.
Maak ons vindingrijk en vastberaden om hongersnood uit te bannen.
Heer God Gij hebt ons Jezus gegeven,
Uw woord op onze levensweg.
Wij breken het brood in herinnering aan Hem.
Wij delen het brood in verbondenheid met allen,
in verbondenheid met Jezus en met U.
Zegen ons samenzijn hier en nu.
Heer God,vaak verlangen wij naar een teken
op onze tocht door de woestijn
op weg naar het Beloofde Land.
Een land van vrijheid, vrede en geluk.
Gij hebt ons Jezus gegeven, Uw Woord tot ons gesproken.
Hij heeft getoond Wie Gij zijt, een God van liefde voor alle mensen.
Heer God wij willen U horen en willen U zien
Gij God van Oneindige stilte en leegte
Gij God van levenden en niet van doden.
Onze namen staan geschreven in de palm van Uw hand,
houd ons in leven over de dood heen.
Wij danken U voor Jezus, brood om van te leven voor altijd.
Heer God, wij geloven, kom ons ongeloof te hulp.

Lezing: "Ik ben het brood om van te leven" (Joh. 6,35)

Homilie

In Johannes 6,35 zegt Jezus: "Ik ben het brood om van te leven". Wat betekent dat?
Brood verwijst allereerst naar het levensnoodzakelijk voedsel voor iedere dag. Het hongerprobleem moet de wereld uit. Het Exodusverhaal roept ons op tot engagement: armoedebestrijding en solidariteit met de Derde Wereld.
Vanuit het evangelie rijst voor mij de vraag: Waarom is Jezus van Nazareth brood om van te leven? Heeft hij meer te bieden dan andere grote leiders of religieuze genieën van de mensheid? Religies spreken over het bestaansmysterie. Ze zoeken antwoorden op de grote vragen van de mens i.v.m. leven en dood.

Ik ben nu nog meer dan vroeger bezig met de dood en denk na over het leven na de dood... In het verleden zocht ik reeds naar antwoorden in o.a. Boeddhisme en Hindoeïsme.
Volgens het Boeddhisme is elke mens drager van de levensenergie. De mens is als een golf in de oceaan en onherroepelijk tijdelijk. De oceaan is tijdloos. Een fascinerende leer en levenswijsheid waar we veel van kunnen leren i.v.m. ons leven hier en nu...
Het Hindoeïsme erkent een Zelf of een ziel. Westerlingen voelen zich aangesproken door het geloof in wedergeboorte vanuit een ego-gericht denken... Toch zijn wedergeboorte en Nirwana geen antwoord op mijn diepste verwachtingen...
Hindoe-mystici hebben ook heel mooie en ontroerende teksten over de relatie God-mens.
Ik ben vooral geboeid door de mystiek en de mystici van bij ons en ook elders zoals Eckhart, Ruusbroec, Johannes van het Kruis, Theresa van Avilla.... Ze getuigen over hun heel diepe relatie en eenwording met God, die niet eindigt in de dood...

Jezus verkondigt eveneens een God van levenden en niet van doden. Onze namen staan geschreven in de palm van Gods hand voor altijd. M.a.w. al wat deel uitmaakt van mijn identiteit wordt bij het sterven mee opgenomen in Gods liefde. Daarop hoop ik in het diepst van mijn hart...
Jezus toont ons een God die onvoorwaardelijk begaan is met alle mensen maar die zijn voorkeur laat uitgaan naar armen en marginalen. Jezus spreekt in woord en daad over een heel nabije en liefdevolle God. "Wie mij ziet, ziet de Vader", zegt Hij. Daarom is Zijn boodschap voor mij brood om van te leven. Goed en vreugdevol nieuws!

Maar welk teken verricht Hij dan wel?... opdat we in Hem kunnen geloven, vragen de toehoorders. In de Bijbel speelt het teken een belangrijke rol. Het kan onthullen en verhullen... Jezus zelf verwijst naar de tekenen van de tijd en de wonderverhalen vertellen over de tekenen die Hij gedaan heeft. Soms geeft God zelf een teken. Het is aan de mens om het teken te ‘herkennen' en ‘te zien' en er gelovig op in te gaan. Maar vaak verlangt de mens een teken als een soort bewijs zoals het volk in de woestijn. Jahweh zegt tot Mozes: "Ik zal brood laten regenen uit de hemel, dan zullen zij weten dat ik Jahweh, hun God, ben".

Wat is de waarde van een geloof dat het moet hebben van spectaculaire gebeurtenissen of vooral steunt op overredingskracht? Ik denk hier aan de zogenaamde godsbewijzen uit het verleden... Geloven is van een andere orde! Geloven is je onvoorwaardelijk toevertrouwen, de sprong wagen, loslaten, zonder te weten waar je uitkomt...
Waarom zoek je God, omdat Hij God is, zegt Meester Eckhart.
Waarom heb je God lief? Ik weet het niet... omwille van God.
Waarom geloven in Jezus van Nazareth als brood voor onderweg?
Omwille van Jezus van Nazareth... Ik kan hierop geen ander antwoord bedenken.
Geloven is wat het is. God zie of hoor ik niet, of hoogstens onrechtstreeks, bv. via de immense pracht van de natuur... God zwijgt. Ik ervaar alleen Zijn afwezigheid, de Leegte, Oneindige stilte... Aan de Leegte kan je niets vragen...

De mystieke traditie en ook het Zen-Boeddhisme waarschuwt voor allerhande wonder-tekens of bijzondere religieuze ervaringen... Het risico van zelfbedrog is hier héél reëel.
Maar laat ons terugkeren naar Johannes die zegt: "Het brood dat God geeft is Hij die uit de hemel neerdaalt". Dat is toch beeldspraak zegt H.Servotte in zijn boek: Woorden voor onderweg. Naast een materiële betekenis heeft brood nog een diepe religieuze betekenis. Jezus vervult onze diepste menselijke behoeften: het verlangen naar liefde, gerechtigheid, vrede, geluk...

Dit gaat al heel ver, maar je kan zoiets evengoed zeggen van Mohammed, die de Islam inspireert en van Boeddha die het verre Oosten bezielt... We moeten nog een stap verder durven gaan in onze interpretatie: Brood dat je eet wordt een deel van jezelf zodat uiteindelijk het onderscheid tussen voedsel en jezelf geheel verdwijnt...
Geloven in Jezus, zijn brood eten is leven vanuit een existentieel een-zijn met Hem.
Paulus getuigt: Christus leeft in mij. Zulke ingrijpende ervaring behoort niet tot onze alledaagse realiteit... daar zitten we mee...

En zo ben ik terug in de woestijn. In de bijbel is de woestijn een plaats van Gods ontmoeting, een heilige ruimte waar God woont en spreekt tot de mens. Woestijn staat eveneens voor onherbergzaamheid, onzekerheid, niet weten, leegte, loslaten, oneindige openheid, stilte ... bezinning, beproeving, kiezen... Verlangen naar een teken is vaak God op de proef stellen of verlangen dat God handelt in onze plaats... Verlangen naar een teken is vaak verlangen naar zekerheid en houvast...

In de woestijn gaat Jezus de confrontatie aan met de afgoden van deze wereld: rijkdom, macht en succes! Hij heeft ze vastberaden overwonnen! Bij het doopsel klonk er een stem uit de hemel die zei: "Dit is mijn veelgeliefde Zoon, luister naar Hem".

Jezus is brood om van te leven! "Wie van dit brood eet zal nooit meer honger lijden". Wie van dit brood eet zal leven over de dood heen...
Heer God, ik geloof. Kom mijn ongeloof te hulp!